Ένα βιβλίο για το… ξεμάτιασμα!

Κι όμως… κυκλοφορεί. Βιβλίο για το… ξεμάτιασμα –και όχι μόνον- το οποίο παρουσιάζεται στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού Αρχέτυπο. Διαβάστε το κείμενο που μας έστειλε η συνάδελφος Στελίνα Μαργαριτίδου:
 
Το ξεμέτρημα και οι μαγικές αποτροπαϊκές λέξεις δύναμης, κομμάτια προσευχών, ευχών και ονόματα αγίων, αριθμοί με ιδιαίτερη θεραπευτική αξία, οι θεραπευτές της ελληνικής υπαίθρου που έλκουν την... καταγωγή της μοναδικής ιδιότητάς τους από την Αρχαία Ελλάδα, αντλούν το χάρισμά τους είτε μέσω κληρονομιάς , είτε κλέβοντας τις μαγικές λέξεις ίασης από κάποιον άλλο θεραπευτή.
Αυτός ο άγνωστος κόσμος της υπαίθρου που διατηρούσε μια μοναδική θέση στην ελληνική παράδοση μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 60 καταγράφεται με τρόπο μοναδικό με θρύλους αλλά και μαρτυρίες ανθρώπων όπως τις έζησαν καταγράφονται από τους αμερικανούς πανεπιστημιακούς ψυχολόγους Richard και Eva Blum που επισκέφτηκαν κυρίως τις περιοχές της αγροτικής Ελλάδας, οι οποίοι επισκέφθηκαν την Ελλάδα και ερεύνησαν διεξοδικά για μια δεκαετία σχεδόν (1957-1965) τα έθιμα, τις δοξασίες και τις πεποιθήσεις των ανθρώπων της ελληνικής υπαίθρου σχετικά με τη θεραπεία και την υγεία.
Αρχικά υπάρχει ένα σημαντικό ερώτημα: ποιος είναι πραγματικός θεραπευτής και ποιος ξέρει απλώς μερικά γιατροσόφια; Ο διαχωρισμός είναι σαφής: αληθινός θεραπευτής είναι αυτός που κατέχει μια ξεχωριστή δύναμη...
Πώς όμως την αποκτά κανείς; Σύμφωνα με τις αφηγήσεις των χωρικών , οι θεραπευτικές τεχνικές και δυνάμεις μεταδίδονται και αποκτώνται από την οικογένεια, τους γνωστούς ή τους γείτονες, σε καμιά περίπτωση όμως δεν πρόκειται για μια μεταβίβαση βιολογικά κληρονομούμενη: για να περάσει η δύναμη της θεραπείας από το ένα άτομο στο άλλο, απαιτείται κάποια διαπροσωπική ανταλλαγή. Αυτή η διαδικασία ενισχύει την ιδέα ότι η δύναμη του θεραπευτή είναι κάτι εντελώς ανεξάρτητο από τον ίδιο.
Πώς μεταφέρονται αυτές οι τεχνικές ή δυνάμεις; Περνούν μέσα από τις γενιές και τα διαφορετικά μεταξύ τους φύλα . Η γιαγιά εκπαιδεύει την εγγονή κι όχι την κόρη. Ο πατέρας την κόρη κι όχι τον γιο...
Όσο για τα μαγικά λόγια όπως το "ξεμέτρημα" με το οποίο παίρνει ο θεραπευτής επάνω του το Κακό Μάτι, αυτά "κλέβονται" την κατάλληλη στιγμή. Δηλαδή κάποιος τα κρυφακούει την ώρα που λέει τα λόγια ο θεραπευτής. Έτσι η δύναμη της θεραπείας μοιράζεται ανάμεσα στον θεραπευτή και στο νέο επίδοξο "κληρονόμο" του. Στην περίπτωση του θανάτου ενός θεραπευτή, το "χάρισμα" κληρονομείται στον συνεχιστή που εκείνος έχει ορίσει...
Τα μαγικά λόγια
Η ίδια η αρρώστια αντιμετωπίζονταν από τους θεραπευτές ως μια έκφραση του "Κακού". Και το "Κακό" στην ελληνική ύπαιθρο είναι αναγνωρίσιμο, μετακινούμενο, μεταδόσιμο, αυθυπόστατο. Είναι ο κοινός εχθρός που αντιμετωπίζει κανείς τόσο στη μαγγανεία όσο και στην αρρώστια, γι αυτό και η θεραπεία και για τα δύο , είναι ίδια: ο θεραπευτής πρέπει να πάρει ο ίδιος το Κακό πάνω του και να το καταπολεμήσει.
Σε περιπτώσεις μαγείας, οι αφηγήσεις περιγράφουν την απάλειψη του Κακού με τον εξής τρόπο: "Όταν είσαι θυμωμένος μπαίνει μέσα σου ένας δαίμονας. Μόνο αν τύχει και περάσει ένα αγνό πλάσμα , ένα παιδί για παράδειγμα θα σ αφήσει το Κακό και θα επιτεθεί στον αμαγάριστο".
Σε περιπτώσεις αρρώστιας το "Κακό " περνά από τον πάσχοντα στον θεραπευτή μέσα από συγκεκριμένα τελετουργικά. Οι θεραπεύτριες ειδικότερα λένε συχνά ότι παίρνουν πάνω τους τον πόνο των ασθενών. Μια ξεματιάστρα χασμουριέται ή παθαίνει πονοκέφαλο, ένας θεραπευτής φτερνίζεται απομακρύνοντας το "Κακό".
Η δύναμη των λόγων, παραδοσιακού εργαλείου μαγείας, εκδηλώνεται στα τελετουργικά ξόρκια του ξεμετρήματος , που μπορούν να γιατρέψουν τον άρρωστο και να λύσουν τις μαγγανείες. Το ίδιο συμβαίνει και με τα λόγια με τα οποία οι μάγοι συγκεντρώνουν τα ξωτικά και τα αναγκάζουν ή τα πείθουν , να πάρουν πίσω τη ζημιά που έχουν προκαλέσει. Λόγια χρησιμοποιεί και ο ιερέας στις λειτουργίες που καθαγιάζουν αντικείμενα, ώστε να τεθούν σε θεραπευτική χρήση.
Ο γραπτός λόγος-σκισμένες σελίδες εκκλησιαστικών βιβλίων- γίνεται συστατικό φυλαχτών που προστατεύουν από κάθε λογής καταστροφή. Τα λόγια είναι επίσης, τα ερείσματα των προσευχών και παρακλήσεων στις φερέγγυες Χριστιανικές δυνάμεις για την βοήθεια των οποίων εκλιπαρούν οι χωρικοί.
Επιπρόσθετη μαρτυρία για τη δύναμη των λόγων βρίσκουμε στη δραστικότητα των ονομάτων . Αναφέρεται ότι εκείνοι που λύνουν μάγια και ξεβασκαίνουν είναι προσεκτικοί και δεν αποκαλύπτουν τα ονόματα εκείνων που έχουν κάνει το Κακό, από φόβο μην μπλέξουν.
Η… μαγεία των αριθμών
Μια ακόμη συγκεκριμένη δύναμη την οποία συχνά επικαλούνται οι θεραπευτές ενυπάρχει στους αριθμούς.
Αριθμοί με μαγική σημασία είναι το τρία , το εφτά, το εννιά ,το δώδεκα και το σαράντα. Το θεραπευτικό τελετουργικό απαιτεί ο ασθενής να ξεπλυθεί σαράντα φορές με γιατρικό. Σαράντα κύματα περνούν τα θεραπευτικά εργαλεία που μένουν συνέχεια σαράντα ημέρες στην εκκλησία για να αγιαστούν.
Το εννιά και το εφτά είναι επίσης δυνατοί αριθμοί: γιατροβότανο για τη ζωική ασθένεια βράζεται σε εννιά είδη ξύλων και το "Πάτερ ημών" λέγεται εννιά φορές για να γιατρέψει τους πονοκεφάλους που προκαλεί η βασκανία. Γητεμένοι επέστρεφαν σ εφτά μέρες να καταστρέψουν το γητευτή και εφτά αρρώστιες έπληξαν έναν γέρο.
Το τρία είναι επίσης από τους ισχυρότερους μαγικούς αριθμούς. Στο ξεμάτιασμα και τελετουργικό της απαλλαγής από τις γητειές, φτύνει κανείς τρεις φορές, τρία κομμάτια ψωμί και τρία τυρί αφήνονται κάτω από πέτρινη αψίδα σε συγκεκριμένα γιατρικά τελετουργικά, άρρωστοι περνούν κάτω από τον αψιδωτό θάμνο τρεις φορές για να γιατρευτούν, διαβητικός θεραπεύτηκε τρώγοντας επί τρείς ημέρες αρσενικές ρέγκες, αρρώστια που προκλήθηκε από την Κακιά την Ώρα πέρασε μετά από τριήμερη θεραπεία, γιατρικό που χρησιμοποιήθηκε σε συνδυασμό με ξεμέτρημα έπρεπε να ληφθεί τρεις φορές...
Λίγο έξω από τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας κρύβεται ένας άλλος κόσμος, ένας κόσμος μαγείας και δεισιδαιμονίας , που έχει τις ρίζες του πολύ βαθύτερα απ όσο φανταζόμαστε.
"Η χαμένη παράδοση των ελλήνων θεραπευτών" στο περιοδικό ΑΒΑΤΟΝ που κυκλοφορεί.
Το κείμενο είναι από το βιβλίο "Η Κακιά Ώρα" Eva & Richard Blum εκδόσεις ΑΡΧΕΤΥΠΟ