Οικογένεια, βία, απώλεια, νεότητα, τραύματα του παρελθόντος και κοινωνίες που κρέμονται από μια λεπτή αβέβαιη κλωστή βρίσκονται αυτή τη χρονιά στο μικροσκόπιο των βαλκάνιων δημιουργών.
Οι Ματιές στα Βαλκάνια, το πρόγραμμα που επιμελείται ο Δημήτρης Κερκινός, παρουσιάζουν στο 55ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης τον πιο ζωντανό χάρτη της βαλκανικής χερσονήσου, έναν χάρτη ανθρώπων και πολιτισμού, ιστορίας και κοινωνικής ανακατάταξης.


Θεματικά και αισθητικά πλούσιο, το βαλκανικό σινεμά τροφοδοτεί φέτος έναν διάλογο που εκτείνεται από το άτομο για να φτάσει στο σύνολο. Και αντίστροφα. Πώς το άτομο ενσωματώνεται στο σύνολο; Πώς μια κοινωνία είναι δεκτική στην ατομικότητα; Ή τη διαφορετικότητα; Και πώς σβήνει η ελπίδα μπροστά στην κοινωνική και την οικονομική κατάρρευση; Σκηνοθέτες νέοι και καταξιωμένοι υπογράφουν φέτος τις ταινίες του βαλκανικού προγράμματος, ανάμεσά τους και οι πολυβραβευμένοι Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν, Κορνέλιου Πορουμπόιου και Κουτλούγ Αταμάν.

Επίσης οι Ματιές στα Βαλκάνια πραγματοποιούν φέτος ένα αφιέρωμα στον Σέρβο κινηματογραφιστή Ζέλιμιρ Ζίλνικ, μια φωνή πρωτοπορίας, συνώνυμη του πολιτικού και πολιτισμικού ακτιβισμού, με ταινίες που δεν έχουν προβληθεί ποτέ στην Ελλάδα. Ο ίδιος θα δώσει το παρών στο Φεστιβάλ για να παρουσιάσει τις ταινίες του στο κοινό.

Το σινεμά του Ζέλιμιρ Ζίλνικ έχει τις ρίζες του στην πιο ευάλωτη πλευρά του ανθρώπου. Ο ίδιος τονίζει ότι ο κινηματογράφος είναι «ένα εργαλείο για να γνωρίσει τους ανθρώπους» και σ’ αυτό ακριβώς έχει αφιερώσει ολόκληρη τη ζωή του: Στην εξερεύνηση της ανθρώπινης κατάστασης, με ταινίες που εστιάζουν στο απόκληρο στοιχείο, στις πιο ευαίσθητες ομάδες, στο περιθώριο, σε όσους δεν έχουν φωνή ή τους την στερούν βίαια. Το σινεμά του Ζίλνικ, διαθέτει έναν ωμό ρεαλισμό και την ίδια στιγμή την θαρραλέα ματιά ενός auteur που μετουσιώνει το κινηματογραφικό του έργο, σε δράση, διαμαρτυρία, αγώνα, συναίσθημα.

Ανήκει στους πρωτοπόρους του δραματοποιημένου ντοκιμαντέρ, με επιρροές που εκτείνονται από τους Ζαν Ρους και Κρις Μαρκέρ, μέχρι τον Γκλάουμπερ Ρόσα και τον Βιτόριο ντε Σίκα. Για τον Ζίλνικ το περιεχόμενο υπερισχύει της αισθητικής και πολύ συχνά σπάει τις κινηματογραφικές συμβάσεις, προκειμένου να αφηγηθεί την ιστορία του με τη δύναμη του αυθεντικού, χρησιμοποιώντας κυρίως ερασιτέχνες ηθοποιούς. Και παρά το έντονο – ουσιαστικό – κοινωνικό και πολιτικό του σχόλιο, ο Ζίλνικ αναζωογονεί τις εικόνες του με λεπτό χιούμορ και αίσθηση πειραματισμού.

Στο φεστιβάλ, οι θεατές θα έχουν μια σπάνια ευκαιρία να γνωρίσουν το έργο ενός τολμηρού δημιουργού που δε δίστασε ποτέ να πάει ενάντια στο κατεστημένο, όποιο πρόσωπο κι αν είχε. Το αφιέρωμα περιλαμβάνει έξι μεγάλου μήκους και επτά μικρού μήκους ταινίες που παρουσιάζουν τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές στην πορεία του σκηνοθέτη.

Τέλος, όπως πάντα, οι μικρού μήκους ταινίες στο βαλκανικό πρόγραμμα, εστιάζουν στους ταλαντούχους δημιουργούς του αύριο, φέρνοντας στη Θεσσαλονίκη ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του έργου τους.