kriaras660.jpg
Γράφει ο Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ

Ο ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΡΙΑΡΑΣ (1906-2014) ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ

Είμαστε στα 1925: ο Ψυχάρης στο τελευταίο ταξίδι του στην Ελλάδα επισκέπτεται τα Χανιά: «Υποδεχτήκαμε [γράφει ο Κριαράς], τον Ψυχάρη μαζί με το δάσκαλό μας (τον Ιωάννη Μοσχόπουλο). Μίλησε δύο φορές στην Αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου. Εκεί στο κεφαλόσκαλο της εισόδου, είδαμε

συγκινημένοι το δάσκαλό μας να σκύβει και να φιλεί το χέρι του Ψυχάρη, λέγοντάς του –θυμάμαι--: «Επιτρέψετέ μου, δάσκαλε, να φιλήσω το χέρι εκείνου που τόσο δούλεψε για την προκοπή του ελληνισμού». Λαμπρό μάθημα σ’ εμάς της νέους τότε, και ιδεολογικό και ανθρώπινο.» (Κριαρά, Μακράς Ζωής Αγωνίσματα, σελ. 42)

Όταν άρχιζε η ζωή του Εμμανουήλ Κριαρά, το μικροσκοπικό κράτος δεν αριθμούσε πάνω από 75 χρόνια ζωής, και τώρα που τελειώνει, σ’ εκείνα έχουν προστεθεί άλλα 108. Ο αιώνας του Κριαρά μάς επιφύλαξε τον Πρώτο και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, Εμφύλιες συρράξεις, και δικτατορικές παρενθέσεις ∙ έγραψε ένδοξες σελίδες στην πορεία της την εθνική ολοκλήρωση ∙ έφτιαξε τη χώρα, αλλά και λίγο έλειψε να την ξεκάνει, όταν, τη μακρά ειρηνική περίοδο της μεταπολιτευτικής ανάπτυξης την διαδέχτηκε βαθιά παρακμή. Την τελευταία αυτή περιπέτεια δεν ανέμενε να τη ζήσει ο ακατάβλητος Κριαράς, και τα επακόλουθά της γέμισαν με πικρία τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Γιατί τα γεγονότα ο Κριαράς τα ζούσε προσωπικά και από την πρώτη γραμμή, αντιμετωπίζοντάς τα με την ορμή εφήβου και τη σύνεση γέροντα (ακριβώς όπως και ο φίλος και συνάδελφός του στο ΑΠΘ Μιχάλης Σακελλαρίου – ο διαπρεπής ιστορικός και ακαδημαϊκός, που τελείωσε τον αγώνα τον καλό λίγες μέρες πριν από αυτόν, στο 102ο έτος του). Γιατί δεν υπηρέτησε μόνο τη μεσαιωνική και τη νέα ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία ο Κριαράς –συμμετέσχε σε όλα τα πνευματικά και τα πολιτικά κινήματα της εποχής του –και στην Αντίσταση ∙ αρκετά τα συνδιαμόρφωσε, και με την ακριβέστατη μνήμη του τα ανιστορούσε –όλα και λεπτομερώς: από το ένοπλο συλλαλητήριο των Κρητικών που παρακολούθησε μικρό παιδί, με ομιλητή τον νεαρό Ελευθέριο Βενιζέλο για την Ένωση, ως τη σκηνή με τον ώριμο Ψυχάρη και αυτόν έφηβο ακόμη, που προηγουμένως αφηγηθήκαμε με τα δικά του λόγια.

Η συνέχεια με κλικ εδώ.

Ο Ι. Ν. Καζάζης είναι Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας, ΑΠΘ, Πρόεδρος του Δ.Σ. του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας