Η λέξη «πρόσφυγας», μετά το ξέσπασμα του πολέμου στη Συρία, παίρνει νέες διαστάσεις, καθώς η Ευρώπη δέχεται το μεγαλύτερο προσφυγικό κύμα από την εποχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και καλείται να αντιμετωπίσει μια πρωτοφανή ανθρωπιστική κρίση. Το 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης εστιάζει στο προσφυγικό ζήτημα μέσα από το αφιέρωμα «Πρόσφυγες: Απόδραση προς την ελευθερία;». Καθημερινά στο πρόγραμμα του φεστιβάλ υπάρχουν ταινίες που συνθέτουν ένα πολύπλευρο μωσαϊκό ευαίσθητων ιστοριών με εικόνες προσφύγων από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική, αλλά και την Ευρώπη.

Στο σημερινό πρόγραμμα του Φεστιβάλ μπορείτε να παρακολουθήσετε δύο ταινίες που εντάσσονται στο αφιέρωμα «Πρόσφυγες: Απόδραση προς την ελευθερία;». Στις 20.30, στην αίθουσα Φρίντα Λιάππα, θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ «Είμαι το Δουβλίνο» των Άννα Πέρσον, Αχμέντ Αμπντουλάχι, Νταβίντ Αρόνοβιτς, Σαρμάρκε Μπινιουσούφ: Κατά τη διάρκεια του κάστινγκ για μία ταινία μυθοπλασίας διάρκειας 30 λεπτών, οι σκηνοθέτες συναντούν τον Αχμέτ, ο οποίος θα υποδυθεί τον βασικό χαρακτήρα. Ο Αχμέτ ζει λαθραία στην Ευρώπη αρκετά χρόνια. Όταν έφτασε με σκάφος στο νησί Λαμπεντούζα της Ιταλίας, του πήραν δαχτυλικά αποτυπώματα για την ευρωπαϊκή βάση δεδομένων Eurodac. Από εκείνη τη στιγμή, έγινε «υπόθεση του Κανονισμού του Δουβλίνου», με συνέπεια να μπορεί να ζητήσει άσυλο μόνο στην Ιταλία.

Αντίστοιχη είναι η θεματική του Μορτέζα Τζαφαρί στο ντοκιμαντέρ «Όνειρο ζωής» (αίθ. Τώνια Μαρκετάκη, 22.30): Το δράμα των προσφύγων δεν έχει αρχή, αλλά δυστυχώς ούτε και τέλος. Αυτό στάθηκε αφορμή της καταγραφής μιας ελάχιστης πορείας της οδύσσειάς τους. Από τα παράλια της Τουρκίας έως την «κάποια» εγκατάστασή τους στην Ελλάδα, επιχειρήθηκε μια ιστορική καταγραφή στην τρέχουσα κατάσταση με τον κινηματογραφικό φακό να αποτελεί το πλέον σύγχρονο μέσο αυτού του δράματος. Αυτή η γενική καταγραφή αδυνατεί να καταγράψει μεμονωμένα το δράμα του κάθε ανθρώπου, αλλά διατηρεί την ελπίδα να αποτελέσει ένα αγκάθι στην αδιαφορία των ιθυνόντων.

Εικόνες του 21ου αιώνα: Μουσική
Για τους φίλους της μουσικής, υπάρχει το αντίστοιχο, πάντα δημοφιλές τμήμα στο πρόγραμμα του φεστιβάλ το οποίο παρουσιάζει νέες μουσικές τάσεις, βιογραφίες μεγάλων δημιουργών, γνωστών και αφανών καλλιτεχνών, ανασκοπήσεις και αναλύσεις ξεχωριστών ειδών μουσικής, αλλά και συναυλίες και παραστάσεις.

Το σημερινό πρόγραμμα περιλαμβάνει τρία μουσικά ντοκιμαντέρ: Το «Για τις αδελφές μου» του Στέφανους Ντόμανιχ (αίθ. Σταύρος Τορνές, 20.30) ξεκινά ως μια μουσική ταινία, ένα κινηματογραφικό ταξίδι στην εποχή της τζαζ. Σταδιακά προκύπτει μια σύνθετη κοινωνικοπολιτική συζήτηση για τα θέματα της δουλείας, του σεξισμού και του ρατσισμού. Οι σκηνές στη Νέα Ορλεάνη, στο Δέλτα του Μισισιπή και στη Νέα Υόρκη συνδέονται με τη μουσική πάνω στη βιεννέζικη σκηνή και η έρευνα γίνεται ένα με την παράσταση. Η ιστορία της μουσικής συναντά το παρόν.

«Το τραγούδι της Λαχόρης» των Σαρμίν Ομπαΐντ-Σινόι και Άντι Σόκεν (αίθ. Παύλος Ζάννας, 22.30) μας ταξιδεύει στη Λαχόρη, κάποτε κέντρο μουσικού πολιτισμού μέχρι που η μουσική θεωρήθηκε αμαρτία, όταν επιβλήθηκε ο νόμος της Σαρία το 1977. Οι μουσικοί άρχισαν να διαβάλλονται και η μουσική απαγορεύτηκε στους ιδιωτικούς χώρους. Όταν οι απαγορεύσεις χαλάρωσαν, μια εκπληκτική ηχογράφηση του «Take Five» γίνεται viral και ο θρύλος της τζαζ Ουίντον Μαρσάλις προσκαλεί διάφορους Πακιστανούς μουσικούς να εμφανιστούν στο Lincoln Center. Ο Άντι Σόκεν και η βραβευμένη με Όσκαρ Σαρμίν Ομπαΐντ διηγούνται μια ιστορία διαφορετικού είδους για το Πακιστάν – μια ιστορία για τους ανθρώπους του, και όχι για την πολιτική του, και το πώς η μουσική έχει την ικανότητα να φέρνει κοντά ανθρώπους από πολύ διαφορετικές κουλτούρες.

Τέλος, το ντοκιμαντέρ «Μέσα στο μυαλό του φαβέλα φανκ» των Φλερ Μπέεμστερ και Ελίζε Ρόοντενμπουργκ (αίθ. Σταύρος Τορνές, 23.00) εστιάζει στο εξαιρετικά δημοφιλές στη Βραζιλία «favela funk», στην πορνογραφική μουσική των υποβαθμισμένων περιοχών του Ρίο ντε Τζανέιρο. Το ντοκιμαντέρ δείχνει την αντίληψη των νέων που ζουν στις φαβέλες και προσπαθεί να βρει τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στους στίχους της μουσικής τους και της προσωπικής, καθημερινής (ερωτικής) ζωής τους, όπου κυριαρχεί μια ανεξέλεγκτη υποκουλτούρα ναρκωτικών, βίας και σεξ.