Γιατί η καινοτομία δεν έφερε την ανάπτυξη;

Άλυτο δείχνει να είναι το πρόβλημα της ανάπτυξης καινοτομίας στην Ελλάδα εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία, καθώς «όσο και να αυξηθούν οι δείκτες καινοτομίας, αυτό δεν επαρκεί για να αποτυπωθεί σε άνοδο του ΑΕΠ». >>>

 

Αυτό υποστήριξε ο καθηγητής του ΑΠΘ, Νίκος Κομνηνός, διευθυντής της ερευνητικής μονάδας αστικής ανάπτυξης και περιφερειακής καινοτομίας URENIO, μιλώντας σε εκδήλωση της Περιφέρειας Κ.Μακεδονίας και του Πανεπιστημίου Δ. Μακεδονίας, στο πλαίσιο του έργου IKTIMED.

Το φαινόμενο αυτό δημιουργεί φαύλο κύκλο, καθώς ο ιδιωτικός τομέας δεν έχει κίνητρο για επενδύσεις στην καινοτομία -αφού δεν αυξάνεται η προστιθέμενη αξία- και η δημόσια χρηματοδότηση δεν καταφέρνει να ενεργοποιήσει τα πολυπόθητα ιδιωτικά κεφάλαια.

Ως αποτέλεσμα, η δημιουργία οικονομίας της γνώσης στην Ελλάδα, ακόμη και για την επόμενη δεκαετία, προσομοιάζει με όνειρο θερινής νυκτός βάσει των σημερινών δεδομένων: «Έχουμε πολύ χαμηλή παρουσία ιδιωτών στην έρευνα. Η ιδιωτική συμμετοχή στην έρευνα και ανάπτυξη ανέρχεται μόλις στο 15% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, ενώ η κατοχύρωση πατεντών από τον ιδιωτικό τομέα στο 3,5%. Ο δημόσιος τομέας (πανεπιστήμια, δημόσια ερευνητικά κέντρα) βρίσκεται πιο κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αλλά και πάλι η παραγόμενη γνώση δεν μεταφέρεται, γιατί δεν λειτουργεί η σύνδεση ανάμεσα στη δημόσια και ιδιωτική έρευνα και τις επιχειρήσεις», σημείωσε.

Ενδεικτικά ανέφερε την περίπτωση της Κρήτης, που αν και απορροφά το 17%-20% των εθνικών πόρων για έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη, δεν έχει αντίστοιχο αποτέλεσμα στις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, οι οποίες βρίσκονται μόλις στο 0,5% των συνολικών.

Πολιτικές καινοτομίας μόνο κατ΄ όνομα

Κατά τον ίδιο, μέχρι σήμερα στην Ελλάδα ασκήθηκαν πολιτικές έρευνας-καινοτομίας μόνο κατ΄ όνομα, οι οποίες απέτυχαν να πυροδοτήσουν μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων κι απέδωσαν κυρίως θνησιγενείς οργανισμούς.

«Οποιαδήποτε προσπάθεια και αν γίνει στη νέα προγραμματική περίοδο, 2014-2020, όσα χρήματα και να επενδύσει το δημόσιο, η Ελλάδα πολύ δύσκολα θα ακολουθήσει τη διαδρομή της οικονομίας της γνώσης», υποστήριξε ο κ. Κομνηνός, σύμφωνα με τον οποίο, πάντως, αν εφαρμοστεί ένα καλύτερο μείγμα πολιτικών σε τρία επίπεδα, η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί.

Ποιες είναι αυτές οι πολιτικές; Κατά τον κ. Κομνηνό, πρώτον, πρέπει να σκεφτούμε την άσκηση πολιτικής σε όρους δημιουργίας οικοσυστήματος για την καινοτομία, που να περιλαμβάνει το τετράπτυχο έρευνα / παραγωγή / χρηματοδότηση / αγορές. Αν έστω ένα από αυτά λείπει, είπε χαρακτηριστικά, το δίκτυο δεν λειτουργεί.

Δεύτερον, «τις ενισχύσεις πρέπει να τις δούμε με τη λογική της πλατφόρμας, που μοχλεύει ιδιωτικά κεφάλαια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας πλατφόρμας, που πέτυχε ίσως τη μεγαλύτερη μόχλευση, είναι αυτή του «i-phone». «Η Apple δαπάνησε ένα ποσό για να το αναπτύξει και μετά οι developers επένδυσαν για ν΄ αναπτύξουν ένα σωρό εφαρμογές (apps) γύρω του», πρόσθεσε.

Τρίτον, οι δημόσιες επενδύσεις πρέπει να γίνονται με τη λογική της βιωσιμότητας. «Οι περισσότεροι από τους οργανισμούς, που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο μιας δημόσιας επένδυσης [στον τομέα], δεν λειτούργησαν. Η Ελλάδα είναι νεκροταφείο οργανισμών, που απεβίωσαν. Η μεγαλύτερη βιωσιμότητα επιτυγχάνεται μέσω συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ώστε να υπάρχει κίνητρο να μείνει ‘ζωντανή’ μια πλατφόρμα και μετά τη λήξη της περιόδου εφαρμογής μιας πολιτικής», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Κομνηνός και πρόσθεσε ότι επιβάλλονται ριζικές αλλαγές.

Χρειάζονται ριζικές αλλαγές

Την άποψη ότι η δημόσια επένδυση στην έρευνα δεν πρόκειται να αποδώσει το ευκταίο αποτέλεσμα, αν δεν συνδυαστεί με ριζικές αλλαγές πολιτικών και συμπεριφορών, εξέφρασε και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Δ. Μακεδονίας, Ιωάννης Μπακούρος.

Επικαλούμενος και τα αποτελέσματα διδακτορικής εργασίας της ερευνήτριας Ελπίδας Σαμαρά, επισήμανε: «Ακόμη και αν τα κονδύλια για την έρευνα πολλαπλασιαστούν κατά 10 ή 100 φορές, με βάση την υπάρχουσα δομή, το αποτέλεσμα στην ανάπτυξη θα είναι ‘τοις χιλίοις’, αν δεν γίνουν ριζικές αλλαγές».

Η έξυπνη εξειδίκευση... βρίσκεται σε αναμονή

Έχουν «πιάσει» οι φορείς στην Ελλάδα το μήνυμα; «Δυστυχώς, τα κείμενα και κατευθύνσεις, που ήρθαν από τις περιφέρειες και άλλες υπηρεσίες, δεν έλαβαν υπόψη τις απαιτήσεις της νέας προγραμματικής περιόδου [για την έξυπνη εξειδίκευση]. Στο επόμενο 6μηνο, θα πρέπει να ολοκληρώσουν και να προχωρήσουν τη στρατηγική εξειδίκευσης και να προσδιορίσουν έργα. Παρότι όμως η προσπάθεια ξεκίνησε αρκετά νωρίς (Απρίλιος 2012), οι πρώτες εκθέσεις και κείμενα που παραδόθηκαν δεν είναι στη λογική της έξυπνης εξειδίκευσης και θα πρέπει να αξιολογηθούν εκ νέου», υποστήριξε ο κ. Κομνηνός.